تدریس پژوهی

تدریس پژوهی

اجراى درس  پژوهى

تأثیر درس  پژوهى بر توسعة حرفه اى معلمان، و نیز بر یادگیری معلمان و دانش آموزان مورد توجه قرار گرفته اســت. درس پژوهى،یک حلقةپژوهشى است که در آن معلمان به صورت گروهى دربارةموضوعات برنامةدرسى به تفکر، تأمل و پژوهش مى پردازند. آنهاابتدا به تبیین مســئله اى مى پردازندکه فعالیت گروه درس پژوهى رابرانگیخته اســت و آن راهدایت خواهدکرد. مســئله مى تواندیک سؤال عمومى (براى مثال برانگیختن علاقةدانش آموزان به ریاضى)یا یک ســؤال جزئى (براى مثال، بهبــود فهم دانش آموزان در موردچگونگى جمع کردن کسرهایى بامخرجهاى نامساوى) باشد. سپس گروه به مســئله شکل مى دهدو بر آن تمرکز مى کند، به نحوى که بتوانددر یک جلسة خاص کلاسى آن را مطرح کند.معمولا معلمان مسئله اى را انتخاب مى کنندکه از فعالیتهاى خود به دست آورده ­اندیا براى­ دانش­ آموزان دشوارى­ هایى ایجادکرده اســت. هنگامى ­که ­یک هدف یادگیرى انتخاب شــد، معلمان براى برنامه ­ریزى ­و طراحى­ درس تشکیل جلسه مى دهند. اگرچه درنهایت یک معلم،درس را به عنوان بخشى ازفرایندتحقیق، تدریس خواهد کرد، ولى طرح درس محصول گروه تلقى مى شــود. در اینجاهدف نه تنها تولید طرح درســى اثربخش، بلکــه درک چگونگى و چرایى کارکرد طرح درس براى افزایش فهم مطالب در میان دانش آموزان اســت. غالبا بهانة اولیه اى که گروه تولیدمى­کند، در جلسه اى براى همةمعلمان مدرسه مطرح مى شود تا به نقددرآید. براى تدریس، تاریخى معین مى شــود. معلمــان گروه هرکدام نقشــى را برعهده مىگیرندو زمینه هاى لازم را براى اجراى موفق درس در شــرایط واقعى بررســى مى کنند. هنگام شــروع تدریس، معلمان در انتهای کلاس مى ایســتندیا مى نشــینند. ولى زمانى که ازدانش آموزان خواســته مى شود سرجاى خودتمرین کنند، معلمان ناظرقدم مى زنند،کاردانش آموزان رامشاهده مى کنندوهمچنان که درس ادامــه مى یابد، از فعالیت دانش آموزان یادداشــت برمى دارند. گاهى به منظور تجزیه و تحلیــل درس و بحث دربارة آن در زمانى دیگر، فیلمبردارى مى شود. سپس معلمان طى یک جلسه به نقدکار مشترک خود مى­پردازند. در این جلسه، معمولا به معلمى که درس داده است اجازه داده مى شــود اول ازهمــه صحبت کندو نظر خــود را دربارة چگونگى اجراى تدریس و مســائل عمدة آن اظهار دارد. سپس معلمان دیگر گروه معمولا ازدیدگاه انتقادى دربارةقسمتهایى ازدرس که به نظر آنها مشــکل داشته است، صحبت مى کنند. تمرکز بر درس است، نه معلمى که آن را آموزش داده اســت. هر چه باشــد، طرح درس محصولى گروهى اســت وهمةاعضاى گروه در مورد نتیجةبرنامة خود احساس مسئولیت مى کنند. درواقع آنها از خود انتقاد مى کنند. چنین کارى نه یک ارزیابى شخصى، بلکه فعالیتى است که به بهبود فردى منجر مى­شــود و ازهمین رو حائزاهمیت است. معلمان گروه درس پژوهى با توجه به مشاهدات و بازخوردها در درس تجدیدنظر مى کنند. آنها ممکن اســت مواد آموزشــى، فعالیتها، سؤالها و مســائل طرح شده یاهمةاین موارد را تغییر دهند، یا اصلاح کنند. تأکیدآنها غالبا برتغییرمواردى اســت که در جریان کلاس درس شواهددقیقى مبنى بر ضرورت تغییرآنها یافته اند. زمانى کــه طــرح درس تجدیدنظر شــده آماده شــد، درس در کلاســى متفاوت تدریس مى شــود. گاهى معلم درس همان معلم قبلى اســت، ولى در بیشــتر موارد معلم دیگرى از گروه، تدریس را برعهده مى­گیرد. یکى ازویژگى هاى این مرحله آن است که همةاعضاى شوراى معلمان براى شرکت در تدریس پژوهی به کلاس دعوت مى شوند. گاهى هم یک فرد متخصص از خارج از مدرســه براى شــرکت در این جلسه دعوت مى شود. معلمان و ناظران درس را نقدو تغییراتى  پیشــنهاد مى کنند. هنگام بحث دربــارة درس، نه تنها به یادگیرى و فهم دانش آموزان توجه می شــودبلکه آن دســته از مسائل عمومى نیزکه به وســیلةفرضیه هاى اصلى درس پژوهى بیان شده اند، مورد توجه قــرار مى گیرندو بالاخره دربارة اینکه چــه چیزى از درس و اجراى آن آموخته شــده اســت، صحبت به میان مى آید. در پایان، درســى که معلمها روى آن بحث کرده اندو خلاصةهمة جلسات، در کتابچه اى جمع آورى و منتشــر مى شــود تا معلمان دیگر نیز از آن آگاهى یابند (یوشــیدا، 1999؛ استیگلروهیبرت، 1999؛ فرناندز و یوشیدا، 2004؛ بختیارى، 1387؛ بختیارى، مصدقى نیک، 1392؛ خاکباز و سرکارآرانى، 1387).

چند توصیه

براى کاســتن از برخى مشــکلات و رفع بعضى موانع توصیه مى شود:

• برنامه هاى مربوط به افزایش علاقةمعلم به تدریس پژوهی، به طور مشارکتى اجرا شوند.
• گروههاى درس پژوهى در ابعادکوچک تشکیل شوند.
• از مدیر، معلمان دیگرو والدین دانش آموزان براى شرکت درکلاس درس دعوت به عمل آید.
• ارزشیابى توصیفى به جاى «نمره محورى» به کارگرفته شود.مدیــران به تقویت تدریس پژوهی و پژوهش مشــارکتى درکلاسهاى درس ترغیب شوند.کلاسهاى ضمن خدمت با تمرکزبیشتربرمشارکت، ارتقای دانش حرفه اى و خودارزیابى برگزار شوند.

• مدرســه اى تــدارک شــودکــه در آن دانش آمــوزان براى یادگیرى به کلاس درس مى روند، معلمان با آســودگى خیال براى بهبود یادگیرى دانش آموزان بکوشند، مدیران فرصتى پدید آورند تا معلمان، دانش آمــوزان و والدین به تعامل بپردازند، و والدین خود رااز نظام مدرســه جدا ندانند (ســرکارآرانى، 1387؛ بختیاری، 1387؛حبیبزاده و خاکباز، 1387)

 

ارتقاى توانایى حرفه اى معلمان

تدریس پژوهی یا درس پژوهى الگویى براى بهســازى توانایى حرفه اى معلمان وروشى براى تولیددانش حرفه اى درمدرسه است. به معلمان فرصت مى دهد روابط خود را با یکدیگر و با دانش آموزان بهبود بخشــندو به همکارى باهمتایان (همکاران) و پژوهشگران آموزشــى براى حمایت نظام مند (سیســتماتیک) از تفکر انتقادى، بازبینى و بازاندیشــى در اندیشــه و عمل آموزشــى تشویق شوند.درس پژوهى بیش ازنگاه سنتى به ارزیابى عملکردمعلمان، برفرایند آموزش و یادگیرى، و طراحى و ســازماندهى گفتمان اثربخش در کلاس درس براى بهســازى آموزش متمرکزاســت. در این فرایند بیشترتوجه وعلاقه به نیاز وعملکرد دانش آموزان درکلاس درس معطوف مى شود. معلمان هم «کارگزار آموزشى» وهم «پژوهشگر آموزشــى» هســتندو خودرا به منزلةیادگیرندة مداوم، پژوهشگرو تصمیم گیرباوردارند. افزون بر این، معلمان از طریق گســترش ارتباطات کلامی در کلاس درس و تمرین نحوة طراحى و سازماندهى آن، بر گسترش یادگیرى مشارکتى در کلاس درس و حمایت از آن تأکیدمى کنند. بنابراین، چالش اصلى براى کارگزاران آموزشى دربه کارگیرى الگوى درس پژوهى به منظور بهســازى آموزش، ترویج فرهنگ گفت وگو،

مشــارکت مســئولانه در طراحى، اجرا و بازاندیشــى در روشهاى تدریس، و خلق گفتمانهاى معطوف به حل مســئله در مدرســه و کلاس درس است. بیش از یک دهه است که درس پژوهى به مثابه الگویى اثربخش براى بهســازى تدریس و آموزش در کشــورهاى گوناگون جهان مانندایران ترویج مى شود.

 شــما می توانیــد راهبردهای زیــر را بــرای اســتفادة بهتر از درس پژوهی به کارگیرید:

1. فرصتهاى گفت وگو وگردهمایى در محیطهاى غیررسمى را بیش از پیش براى معلمان فراهم آورید.

2. براى ســهیم شدن معلمان در ایده ها و تجربهه اى یکدیگر، شبکه هاى ارتباطى اثربخشى سازماندهى کنید.

3. نقش هر یک از شرکت کنندگان را در نشستهاى آموزشى، حرفــه اى و پژوهش (به ویژه امــورى که ماننددرس پژوهى ماهیت مشارکتى دارند) به روشنى معین کنید.

4. اززبانى مشترک براى تبیین ایده هاى یکدیگربهره بگیریدو صبرکنیدتا فهم گروهى از آنچه بیان مى شود، شکل گیرد.

5. به فرایندها و پیامدهاى (نتایج عینى) برنامه هاى نوســازى آموزش به صورت هماهنگ و موزون توجه نشان دهید.

6. زمینه ها، اهداف وبرنامه هاى کارمشترک را به روشنى بیان کنید.

7. براى توانمندســازى معلمان، در جستوجوى چشم اندازها، ارزشهاى مشــترک و ایده هاى قابل انتقال به فرایندهاى آموزش و یادگیرى باشید.

8. بــراى ترویــج فرهنگ تعامــل، گفتوگو و مشــارکت، به شیوه هاى نومانندکاهش سلسله مراتب سازمانى براىسازماندهى

اموربیندیشید.

9. توجه کنیدکه بهســازى مستمر آموزش به ترویج الگوهاى اثربخش آموزشى نیازمنداست.

10. خوب اســت بدانیدکه بهسازى آموزشى تنها به پرورش توانایى هاى فردىم  علم محدودنمى شود. تجدیدنظردرروشهاى تدریس و تأکیدبیشتر بر روشهاى آموزش و یادگیرى گروهى و مشارکتى ضرورى است.

 به کارگیــرى این راهبردهــا به ترویج درس پژوهــى در فرایند گسترش این ایده یارى مى رساند که آموزش امرى فرهنگى است.

در نتیجه به معلمان ایران توصیه مى شــود، به تدریج درهاى کلاس درس خود را به روى همکاران خود بگشــایندو آنها را به مشاهدة فراینــدتدریس خود دعوت کنند. پس از تدریس هم با آنها دربارة کلاس درس و روش تدریــس خود گفت وگوکنندو در تجربه هاى یکدیگربراى بهســازى تدریس سهیم شــوند. در مرحلةبعد، طرح درس مشترکى طراحى کنندو با مشارکت فعال یکدیگروهمکارى پژوهشگران عرصةآموزش آن را اجرا وبازبینى کنند. به این ترتیب، کارگزاران و پژوهشــگران آموزشى در چرخة یادگیرى فعالی (بیان مسئله، طراحى، اجرا، بازاندیشــى و یادگیرى) قرار مى گیرند که به بهسازى سناریوهاى آموزشى کمک مى کند.

 

به منظور اجراى ناب

ویژگى هاى اجراى ناب در درس پژوهى که بایددر برنامه ریزى به آنها توجه کرد، از این قرارند:

1. بــا روش علمــى حرکت کردن ( شــناخت تجربى وعلمىمکمل یکدیگرند)؛

2. توانایى رصدآینده و پیش بینى هاى لازم؛

3. به نیازها و شرایط واقعى نزدیک بودن؛

4. ایجاد محیطى براى استفاده از یافته ها درعمل؛

5. شفافیت و روشنى در اجراى فرایندیا چرخةکار و ثبت دقیقوقایع به صورت مستند؛

6. پرهیزازهرگونه خودسانسورى وکتمان حقایق؛

7. صبورى و گاه جسارت وعزت نفس

 

تعداد اعضاى گروه

 تجربه نشــان مى دهد کــه گروههــاى درس پژوهى مطلوب،متشــکل از 3 تا 6 معلم است. یکى از مشکلات گروههایى با تعداد

اعضاى بیش از 10 نفر،مشکل برنامه ریزى وهماهنگى براى حضورهمة اعضاســت. همچنین در گروههاى بزرگ احتمال اینکه براى

بعضى افراد نقش تعریف شــده اى پیدا نشــود، نکتةمهمى اســت.وقتى که افراد نقش تعریف شده اى نداشته باشند، احساس مى کنندبه حســاب نمى آیندو مشارکتشان درگروه قابل اطمینان نیست. در گروههاى پنج یا شش نفره هرفردمسئولیتهایى راکه قبلا برایش مشــخص شده اســت، انجام مى دهدو این موضوع به گروه کمک مى کندمؤثرترواقع شود.

 

نکاتى دربارة تدوین گزارش

 در تدوین گزارش مکتوب درس پژوهى، لازم است ضمن توجه بــه اصول منطقى و منظــم در این زمینه، به نــکات دیگرى چون

آیین نگارش و چگونگى تدوین گزارش به طور مناســب از نظرفرم و ظاهر نیز توجــه کرد. گرچه براى تدوین گــزارش درس پژوهى، الگویى همگانى و قالبــى خاص وجود ندارد، اما منطقى قوى براى ســازماندهى گزارش مى تــوان ارائه کرد. برخــى معلمان به دلیل محدودیتهاى زمانى و اضافه بار بروکراسى، از تدوین گزارش شانه خالى مى کنند. با وجود این، چندراهبرد به این شرح وجود دارندکه به شما در گروه درس پژوهى کمک مى کنندتا به سرعت و به راحتى گزارش خود را بنویسد:

 1. گزارش نویســى را در چرخه به کار نبندید. لازم اســت یک نفــردرگروه به عنوان دبیریا منشــى، ثبت وگزارش نویس وقایع و جمع آورى آنها را در پوشةکار به عهده بگیرد.

2. کاربردهاى چندگانه را شناســایى کنید. از معلمان خواســته مى شــود تا برگةکارى و گزارشهایى را پرکنندکه درکار با آنها

مواجه نبوده اند. در نظر داشته باشیدکه چگونه گروه و معلمان دیگر مى توانندگزارش را براى اطلاع ازکار خود به کار گیرند.

3. یک مخاطب پیداکنید.

 

طورکلى در تدوین یک گزارش مکتوب بایداین مواردآورده شوند:

• مطالــب مقدماتى شــامل صفحةعنوان، چکیده، تشــکرو قدردانى، فهرستم طالب؛
• محتواى مطلب؛
• منابع؛
• پیوستها شامل فیلم ها، اسلایدها، صورت جلسات، نامه ها، متن مصاحبه هاو...

همانطور که بیان شد، یک قالب خاص وهمگانى براى تهیة گزارش درس پژوهى وجود ندارد، اما بهتر اســت ازهمان مراحل یا فراینــدى که در چرخةدرس پژوهى و زیرعنوان فراینداجرا مطرح شد، براى ارائةمحتواى گزارش استفاده کرد.

پى نوشت

1. درس پژوهى ـ مشهد: پژوهشکدةتعلیم وتربیت عباس زادگان. ادارةکل آموزش وپرورش.

منابع

1. بختیــارى، ابوالفضــل (1387). اقدام پژوهى ودرس پژوهى. پژوهشنامةآموزشــى. پژوهشگاه آموزش وپرورش. تهران.

2. بختیــارى، ابوالفضل و مصدقى نیک،کبــری (1392). «درس پژوهـى: الگویى براى پرورش حرفه­اى معلمان». رشدآموزش متوسطه. شمارة 107. دفترانتشارات وتکنولوژى آموزشى. تهران. قابل دسترس در وبگاه: www.roshdmag.ir

3. ســرکارآرانى،م. ر (1386). «درس پژوهى». رشــدمدیریت مدرســه. شمارة 51. دفتر انتشارات کمک آموزشى. تهران.

4. ـــــــــــــــ (1387). «درس پژوهى». رشــدمدیریت مدرســه. شــمارة 52. دفتر انتشارات کمک آموزشى. تهران.

5. حبیــب زاده،عباس (1387). مطالعة درس. فصلنامةپژوهش در نظامهاى آموزشــى. شمارة 10. انجمن پژوهشهاى آموزشى ایران. تهران.

6. سالکى، رضا (1392). درس پژوهى. جهاددانشگاهى. تهران.

7. حوری زاد، بهمن (1388). درس پژوهى. لوح زرین. تهران.

8. سرکارآرانى، م. ر (1387). «پژوهش مشارکتى معلمان درکلاس درس». فصلنامة تعلیم وتربیت. سال پانزدهم. شمارة 3.

9. استیگلروهیبرت (1392). شکاف آموزشى. ترجمةم. ر سرکارآرانى و ع. رمقدم. مدرسه. چاپ چهارم. تهران.

10. قباخلو، بهزاد (در حال چاپ). نیم نگاهى به درس پژوهى. شهرستانهاى استان تهران.

11. حبیب زاده،عباس (در حال چاپ). مطالعة درس یا درس پژوهى. دانشگاه قم. قم.

12. لوئیــس،کاترین (2013). درس پژوهى. ترجمةابوالفضل بختیارى، مهین کیخانژاد ومهرى فلاح. در حال چاپ. تهران.

13. بختیــارى، ابوالفضــل (1387). «درسپ ژوهى: الگوى ژاپنى براى رشـد حرفه اى

معلمان درکلاس درس». پژوهشنامة آموزشى. شمارة 104. پژوهشگاه آموزش وپرورش.تهران. قابل دسترس در وبگاه: www.rie.ir

 

دکتر ابوالفضل بختیارى (عضو هیئت علمى سازمان پژوهش و برنامه ریزى آموزشى)

کبرى مصدقى نیک (مدرس دانشگاه و دبیر آموزش وپرورش منطقة 1 تهران

کتاب سرپرستی و نظارت آموزشی: گفتمانی عمیق از مفهوم سرپرستی: توماس سرجیوانی, رابرت استارات

کتاب سرپرستی و نظارت آموزشی نوشته ی توماس سرجیوانی و رابرت استارات (ترجمه از عبدالمحمد طاهری- محمد شعبانی) یک راهنمای پژوهش محور برای حرفه ی سرپرستی و مدیریت آموزشی است که مفهومی از سرپرستی و مدیریت اخلاقی را ارائه می دهد. سرجیوانی با رویکردی اخلاقی به تدریس، یادگیری، نظارت، ارزشیابی و سرپرستی بازتعریفی از حرفه ی سرپرستی نه در یک قالب سلسله مراتبی و سنتی که به عنوان فعالیتی مشترک که تمام اعضای یک سیستم آموزشی را در بر می گیرد پیش روی مدیران، معلمان، سرپرستان، سیاست گذاران آموزشی و تمامی پژوهشگران عرصه تعلیم و تربیت می گذارد.
سرجیوانی که خود سال ها در مدارس ایالات متحده به تدریس و مدیریت مشغول بوده و نیز به عنوان استاد صاحب کرسی دانشگاه ترینیتی در رشته مدیریت آموزشی به امر آموزش و پژوهش پرداخته، بر این باور است که مدرسه در دنیای امروز می بایست به یک اجتماع یادگیری تبدیل شود، اجتماعی که نقش ها، عملکردها و وظایف سنتی در آن بوسیله ی تشریک مساعی، تبادل تجارب و ایده ها از سوی معلمان، سرپرستان، مدیران، دانش آموزان و والدین آن ها جایگزین می شوند. اهمیت چنین اجتماع یادگیری در تعامل مستمر شرکت کنندگان با یکدیگر جهت بهبود مدرسه از طریق بهبود و ارتقای فرایند تدریس و یادگیری می باشد. وجود چنین فضایی و نیز توسعه ی یک فرهنگ جمعی و تعاملی در مدرسه راهی است به سوی نیل به اهداف آموزش و پرورش در دنیای امروز که مهمترین آن برقراری عدالت اجتماعی و دموکراسی در جامعه از طریق عدالت آموزشی و فراهم ساختن شرایط تحصیل برای همه ی دانش آموزان است. دانشجویان و پژوهشگران و دیگر افراد با مطالعه ی این کتاب می توانند به درکی عمیق از گفتمان و مفهوم سرپرستی و نظارت دست یافته و دیدگاه های خود در مورد منابع اقتدار در سرپرستی، رهبری آموزشی، خط مشی سرپرست، برنامه ی درسی، ارزشیابی، انگیزش، و رضایتمندی را مورد بازنگری قرار دهند و همچنین با مفاهیمی جدیدی نظیر فضا و فرهنگ، بازسازی و احیای مدرسه، رشد حرفه ای، سرپرستی بالینی، و معلم رهبری آشنا گردند.

تدریس پژوهی (خلاصه فصل اول کتاب تدریس پژوهی-دکتر ابوالفضل بختیاری)

تدریس پژوهی الگویی برای بهسازی و بازاندیشی در فرهنگ آموزش و تدریس است که هسته اصلی فرآیند توسعه حرفه ای معلمان در ژاپن است که به منظور بهبود مستمر کیفیت آموزش معلمان و بهبود یادگیری دانش آموزان به کار گرفته شده است. در این الگو مدرسه و کلاس به اجتماع یادگیری تبدیل می شود و به معلمان و پژوهشگران و استادان یاری میرساند تا بر قابلیت های خود از طریق یادگیری یکدیگر بیفزایند.

چیستی درس پژوهی: درس پژوهی الگوی عملی بازبینی  مداوم الگوهای ذهنی و باز اندیشی مشارکتی  عمل کارگزاران آموزشی و الگویی مؤثر برای بهبود  مستمر آموزش در مدرسه است.(سرکارارانی،1394)

درس پژوهی الگوی پژوهشی معلمان در مدرسه و کلاس درس برای بهسازی مستمر آموزش ،غنی سازی یادگیری،پرورش حرفه ای معلمان و تولید دانش حرفه ای است.

یافته های پژوهشی نشان می دهد که درس پژوهی به گسترش فرهنگ آموزش و یادگیری در مدرسه یاری می رساند و محیطی را فراهم می سازد تا معلمان از همدیگر بیاموزند ، دانش حرفه ای خود را ارتقاء دهند،در رفتار خودبازاندیشی کنندو در تحول مستمر آموزش مشارکت داشته باشند.

هدف اولیه ی تدریس پژوهی بهبود فرآیندهای آموزشی و یادگیری در کلاس درس است.

 ویژگی های درس پژوهی :

       .مبانی درس پژوهی یک الگوی بهسازی مستمر و بلند مدت است.

       .درس پژوهی بطور مداوم بر یادگیری دانش آموزان متمرکز است.

       درس پژوهی نوعی همکاری گروهی و مشارکتی است.

      . درس پژوهی بر بهبود مستقیم آموزش با توجه به شرایط تأکید دارد.

هدف های درس پژوهی :

هیث کوک (2010) معتقد است که هدف درس پژوهی بهبود فرآیند طراحی درس، بررسی و نوآوری در راهبردهای آموزشی، ارزیابی نتایج و بازخورد دادن به نظام و ارزیابی تفکر دانش آموزان می باشد که همگی از جمله صلاحیت های حرفه ای معلمان است.

 به طور خلاصه سربین و کپ (2006) هدف های درس پژوهی را در موارد زیر خلاصه کرده اند:

 -        درک بهتر چگونگی یادگیری دانش آموزان از آنچه معلم تدریس می کند.

 -        خلق نتایج کاربردی و قابل استفاده برای معلمان دیگر در همان موضوع درسی

 -        بهبود و اصلاح تدریس از طریق پژوهش مشارکی و نظام مند

 ایجاد یک دانش آموزگری بر اساس آنچه معلمان از بحث کردن با یکدیگر بدست آورده اند.

منبع : ابوالفضل بختیاری (1394)، تدریس پژوهی یا درس پژوهی ، روش بهسازی فرهنگ آموزش و تدریس، ( تهران : آوای نور). فصل1

تفکر خلاق

ورزشگاه فکری مک

مقدمه
تفکر خلاق هنر شکستن عادت ها، روزمرگی ها و الگوهای موجود می باشد. و یک شیوه نگرش متفاوت نسبت به دنیا است. دیدن دنیا از دریچه ای که هیچ فرد دیگری تا به حال از آن دریچه به دنیا نگریسته است برای داشتن چنین نگرشی باید قوه تخیلمان را پرورش دهیم به اندازه کافی اندیشه و امید داشته باشیم و با خستگی فکری مقابله کنیم و با ورزش فکری عضلات فکری خودرا به تحریک وابداریم.

ورزشگاه فکری مک
تام در یک شرکت کار می کند چند وقتی است که دچار افکار مغشوش و درهم شده است که ناگهان تابلوئی توجهش را جلب می کند ورزشگاه فکری مک شعبه ای از باشگاه تفکر خلاق ووارد مشود مشکلاتش را بازگو می کند مک صاحب آنجا بود پس از چندین سوال و جواب به او گفت که عضلات فکری شما تنبل و سست شده و این یعنی به کار نینداختن و تقویت نکردن (فکر) این حالت موجب از دست دادن کارایی و پویایی فکر و ضعیف شدن جریان اندیشه پیدایش رخوت و سستی فکری، اضطراب و اندیشه ها، خستگی مفرط و از همه بدتر منجر به بروز واماندگی و حالتی می شود که می توان آن را (یبوست فکری) نامید. مک برایش توضیح داد وقتی انسان مغزش از کار و فعالیت و تلاش بازمی ماند. بعضی وقت ها توجه شما به چیزهایی بوده که دوست داریم. برای درمان این قضیه باید به تقویت عضلات خود بپردازیم و وادارشان کنیم که خم و راست شوند و عاطل و باطل نمانند و عادت های جدید را جایگزین عادت های قدیم کنیم. و به ورزش فکری مکرر ادامه دهیم.

نتیجه گیری
نگارنده معتقداست یک فردی که از نظر فکری خسته شده و در روند کاریش اختلال ایجاد شده و توان طی کردن مسیرهای روزمره خودرا ندارد در کار و فعالیت و روابط اجتماعی تاثیر گذاشته و نوعی ضعف در افکار خودحس می کند و تنها راهی که می تواند به آن خاتمه دهد ورزش فکری می باشد باید عضلات افکار خودرا به تحرک وادار کند و تفکر خود را به سمت افکار خلاقانه سوق دهد افکار خودرا روی کاغذ بنویسد و فرصت ابتکار و نوآوری را به خود بدهد. پرسش ها و پاسخ ها را جدی بگیرد و به آنها بیاندیشد. مطالعه، آمادگی، پختگی، توجه به ایده ها، اجرا کردن افکار مثبت و سوق دادن آنها به سمت ورزش فکری می تواند تفکر خلاقانه را در فرد ایجاد کند.

منابع
وجک ،تام،(1394)،تفکرخلاق. تهران: سازکار، فصل1

خلاصه ای از کتاب « آموزش قلبها و اندیشه ها »

 

( تجارب آموزشی ژاپنی ها در مراکز پیش دبستانی و دبستانی )

 نویسنده:  دکتر کاترین لوئیس ( مرکز انتشارات دانشگاه کمبریج )

ترجمه : حسین افشین منش ، شیده ایلبیگی طاهر

*****************************************************************

نویسنده این کتاب به دیدگاه های متفاوتی دست یافته است و بر اساس آن توفیق های آموزشی ژاپنی ها را در رفع آنی نیازهای بچّه ها به دوستی ، تعلق خاطر و فرصت هایی برای ایجاد زندگی مدرسه ای می داند . از جمله دیدگاه های مذکور از این قرار است :

* مهدکودک های ژاپن به بازی های آزادانه کودکان – و نه اجرای دستورالعمل های کلاسی – اصرار دارند .

*   مدارس ابتدایی در ژاپن بیشتر به مهربانی ، رأفت ، همکاری و استقامت در بین دانش آموزان اصرار دارند تا به کسب نمرات امتحانی .

* دانش آموزان ژاپنی حتی کلاس اولی ها از اختیارات زیادی برخوردارند ، آن ها همکلاسی هایشان را ساکت می کنند ، جلسات کلاسی را اداره می کنند و فعالیت های کلاسی را شکل می دهند .

*  دانش آموزان ژاپنی در گروه های 4 نفره یا بیش تر ، فعالیت های هنری ، علمی و نیز تقسیم غذا را انجام می دهند . از نظر آموزگاران وقتی این گروه های کوچک شبیه یک خانواده شوند ، زمان یادگیری فرا رسیده است . آن ها به مدرسه می آیند تا بفهمند آن جا مکانی است که دوست داشتنی های آن ها را در خود دارد و به همین خاطر ، انگیزه پیدا می کنند تا در یادگیری سختکوش باشند و از همکلاسی هایشان مراقبت کنند .

بسیاری از آموزگاران آمریکایی مانند همتایان ژاپنی خود دوستی و تعلق خاطر را محور رشد بچه ها می دانند . مراقبت کردن از بچه ها و داشتن روابط صمیمانه با آن ها خمیرمایه ی برنامه های برخی از مدارس موفق آمریکاست .

خانم کاترین لوئیس در سال 68- 1967 به عنوان دانش آموز مدّعو وارد دبیرستان « نی هن جوشی دایی » در توکیو شد . ایشان می گوید آن سال ها برای من پر از شگفتی و حوادث غیر مترقبه بود چرا که انتظار رقابت های سخت و جانکاهی را در بین دانش آموزان داشتم حال آنکه شاهد بودم که در بین ایشان نوعی احساس دوستی و روح گروهی در جریان است . انتظار داشتم آموزگاران به شکل مستبدانه کلاس را اداره کنند اما دیدم که در بسیاری از فعالیت های روزانه و جنبه های گوناگون زندگی مدرسه ای همچون گردش های دسته جمعی و فعالیت در گروه ها حتی برقراری و تحکیم نظم و ترتیب در مدرسه را خود بچه ها  شکل می دهند و اداره می کنند. مدرسه به عنوان جامعه ای برای کودکان خردسال ، آرمان اندیشه آموزشی ژاپنی هاست . در این جامعه به نظریه های آموزشی – تربیتی زیر توجه دارند :

*   به حداقل رساندن رقابت در بین بچه ها و کمک به آن ها برای این احساس که «همگی عضو یک جامعه هستیم».

*    درگیر کردن بچه ها در کسب مهارت های تحصیلی و اداره مدرسه .

*    اصرار بر نظمی که بر اثر آن ، مهربان بودن ،عضوی مسئول از جامعه مدرسه شدن ، پیگیری شود تا آنجا که نیاز به پاداش و تنبیه نباشد .

*    طراحی دروسی که با استفاده از آن ها ، حس تعلق ، درک یکدیگر و فراگیری های کلاسی به طور همزمان رشد یابد .

آموزش قبل از دبستان ژاپنی ها ، متفاوت و تا حدودی جامع است . تحصیلات اجباری در سن 6 سالگی و از مدارس ابتدایی آغاز می شود . گروهی از پژوهشگران استدلال می کنند این دوره متفاوت ترین و زنده ترین بخش در نظام آموزشی ژاپنی هاست . حق انتخاب نوع مرکز پیش دبستانی اعم از تمام وقت و نیمه وقت برای والدین شاغل محفوظ است . مراکز تمام وقت زیر نظر وزارت رفاه و مراکز نیمه وقت زیر نظر وزارت آموزش اداره می شوند . در مراکز نگهداری از کودکان ، می توانند در ازای هر معلم 30 کودک 5-3 ساله و در مقطع پیش دبستانی 40 دانش آموز به ازای هر معلم داشته باشند . پاره ای از امتیازها در کلاس های پرجمعیت ژاپن وجود دارد که از آن ها در جهت کاهش اقتدار بزرگ تر ها ، وابستگی بیش تر بچه ها به یکدیگر استفاده می شود .

نظام آموزشی ابتدایی در ژاپن : ورزش شنا بخشی از برنامه تحصیلات ابتدایی در ژاپن است . در این کشور تقریباٌ همه ی مدارس ابتدایی استخرهای شنا دارند . اما چرا مدارس ابتدایی ؟ « ویلیام کومینگز » می گوید : این مدارس گل سر سبد آموزش و پرورش ژاپن هستند . 99 درصد دانش آموزان دوره ابتدایی در مدارس ابتدایی دولتی در محل اقامت خود درس می خوانند . آموزگاران مدارس ابتدایی به ندرت در یک پایه چند سال متوالی تدریس می کنند . در ژاپن بر روی ثبات ارتباطی مجموعه « معلم – دانش آموز » اصرار دارند و در حقیقت آموزگاران و شاگردان برای مدت 2 سال با هم هستند . مزایای این روش عبارتند از : الف) افزایش تجارب آموزگاران در پایه های مختلف ابتدایی.    ب) جابه جایی در تمام بخش ها معلم را قادر می سازد تا مشکلات و مسائل همکاران خود را بهتر درک کنند .

حرف اول

-اگر در قدم اول موفقیت نصیب ما می شد، سعی و عمل دیگر معنایی نداشت.(موریس مترلینگ)

 

خلاصه فصل سوم کتاب نظارت و راهنمایی آموزشی،تالیف دکتر مصطفی نیکنامی

خلاصه فصل سوم کتاب نظارت و راهنمایی آموزشی،تالیف دکتر مصطفی نیکنامی

نویسنده:سعید کریمی،دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی،دانشگاه پردیس فارابی تهران آذرماه 1394

زیرنظراستاد:جناب آقای دکترابوالفضل بختیاری

فصل سوم

مسئولان نظارت و راهنمایی آموزشی،نقش ها،پست ها و مقام های سازمانی

هدف اصلی نظارت وراهنمایی آموزشی اصلاح و یادگیری دانش آموزان و معلمان است.درجوامع عقب افتاده به علل گوناگون به تعلیم وتربیت کیفی مردم توجهی نمی شود.این امر ممکن است به دلیل فقر فرهنگی،فقراقتصادی،استعمار و استثمار،کمبود نیروی انسانی متخصص،یا عدم آگاهی مدیران و رهبران آن جوامع از اهمیت تعلیم و تربیت و نقش تعیین کننده آن درجامعه باشد.جوامع پیشرفته دارای برنامه های مدون،بلند مدت و آینده محوری هستد که با تغییرات و تحولات ملی وجهانی همسویی دارد.ازاین رو پویایی و انعطاف پذیربودن برنامه ها از اصول پذیرفته شده در این گونه جوامع است.

بطورخلاصه جوامع پیشرفته  و عقب افتاده در این زمینه دارای ویژگی های زیر هستند.

جوامع پیشرفته:

برنامه های مدون و بلند مدت و آینده نگری،همسویی با تغییر و تحولات جهانی،پویایی و انعطاف پذیر بودن،توجه به استعدادها و توانایی ها در نظام تعلیم و تربیت،فراهم کردن امکانات آموزش عالی برای همگان،فرصت برای رشد و بالندگی افراد،

جوامع عقب افتاده:

رشد کند آموزش و پرورش،بهره مندی کمتر افراد از اموزش و پرورش،تغییرات منطبق با تحولات جامعه نیست،رکود های بلند مدت در آموزش و پرورش،نبود دموکراسی اموزشی ،نبودن فرصت ها برای شدن(ابراز توانایی ها)،

درصورتی میتوانیم  ادعا کنیم که نظام آموزش و پرورش جامعه ای متحول شده است که بتوانیم تغییرات قابل توجهی را در افراد،نهادهای اجتماعیفسیستمم های اقتصادی،نظام ارزشی و کل نظام جامعه مشاهده کنیم.(مارکس و استوپس1971)

درجوامع پیشرفته متخصصان تعلیم و تربیت و رهبران آموزشی وظیفه ایجاد و هماهنگی،تغییرات و کلیه تحولات را بر عهده دارند.

مسئولیت نظارت و راهنمایی آموزشی در آموزش و پرورش به افراد متخصصی واگذار میشود که با صرف وقت و تلاش فراوان این کار را انجام دهند.بطور کلی،می توان گفت هرکسی با هرمسئولیتی در هر بخش از آموزش و پرورش به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای اصلاح فرآیند آموزش در مدرسه و کلاس درس تلاش کند راهنمای آموزشی نامیده می شود.مانند:

مدیران مدارس،معاونین مدارس،معلمان راهنما،مشاوران آموزشی،مدیر گروههای آموزشی،روسا و معاونان آموزشی نواحی و مناطق،هماهنگ کننده های برنامه های آموزشی و متخصصان تعلیم و تربیت.به عبارت دیگر آنچه مهم است عنوان فرد نیست،بلکه وظایف و مسئولیت هایی است که وی دراین باره برعهده دارد.(گلیکمان،گوردون و راس گوردن،1995).

بن هاریس(1963) درباره نقش راهنمای آموزشی می گوید:نظارت و راهنمایی به طور مستقیم به آموزش معلمان و به طور غیر مستقیم به آموزش دانش آموزان کمک می کند.پس باید افرادی که در این زمینه به معلم کمک می کنند تلویحا راهنمای آموزشی خوانده شوند.

افراد زیادی در آموزش و پرورش بنا به پست ها و مشاغلی که دارند در امر راهنمایی و نظارت تاثیر گذار هستند و لی راهنمایی آموزشی خوانده نمی شوند،بلکه افرادی با عنوان رسمی راهنمایی آموزشی در مدارس انجام وظیفه می کنند.

با توجه به اینکه  چه کسی وظایف نظارت و راهنمایی آموزشی را در آنجا به عهده دارد متفاوت است.دربعضی مدارس گروههای آموزشی و اصولا مدیران گروهها به این کار مبادرت می کنند.ارشدترین سرگروه آموزشی این کار را انجام می دهد چون تجربه و تخصص بالاتری دارد.

دربعضی از مدارس دیگر این کار را مدیر مدرسه انجام می دهد.اما آنان قادر نیستد نقش اصلی  را ایفا کنند.چون،

1-تخصص بعضی از مدیران با معلمان تفاوت چشمگیر دارد.

2-به علت تعدد دروس ،مدیر فرصت کافی یا تخصص لازم برای اینکار را ندارد.

3-مدیران فرصت کافی برای اینکار ندارند.

4-دراکثر اوقات معلم و مدیر با هم به توافق لازم نمی رسند.

5-مدیران مدارس در گروه های آموزشی اداره خودشان عضویت ندارند.

بنا به دلایل ذکر شده مدیران نمی توانند عمل نظارت و راهنمایی آموزشی را در مدرسه به خوبی انجام دهند واگر هم انجام دهند به جای استفاده از قدرت تخصصی از قدرت مقام خود استفاده می کنند.که این کمکی به امر نظارت و هدف در پیش رو نمی کند.

در دسته دیگری از مدارس معلمان راهنما وظیفه نظارت و راهنمایی آموزشی را برعهده دارد.معلم راهنما فردی با تجربه،ورزیده و ماهری هست که  صلاحیت های علمی ،سوابق تجربی و ویژگی های اخلاقی و توانایی رهبری شان به مرور زمان به کارکنان آموزشی ثابت شده است.به اعتقاد برخی از صاحب نظران تعلیم و تربیت،این نوع نظارت و راهنمایی اموزشی روش اثربخشی است،زیرا روابط راهنمایان آموزشی و معلمان مبتنی بر همکاری حرفه ای و احترام و اعتماد متقابل و غیر رسمی و صمیمانه است.(هوی و فورسایت،1986)

راهنمایان آموزشی در تشکیلات مدرسه پست سازمانی ندارند و از طرف ادارات آموزشی برحسب ضرورت به کار در مدارس منصوب می شوند.اکثر معلمان در برقراری ارتباط موثر با آنان دچار مسکل میشوند.به اعتقاد صاحب نظران،از ویژگی های مدارس موفق این است که فردی درجایی،مسئول فرآیند و عمل نظارت و راهنمایی باشد.زیرا موفقیت هرمدرسه مستلزم برنامه نظارت و راهنمایی اثربخش است.(گلیکمان،گوردون و راس گوردون،1995)

نقش هایی از رهبران آموزشی که به امر نظارت و راهنمایی آموزشی کمک می کنند:

1-معاون آموزشی منطقه یا ناحیه:

بطور مستقیم با امر آموزش و پرورش در مدارس،معلمان،دانش آموزان و مدیران سروکار دارد.ارئه خدمات  آموزشی به مدارس از اولویت های کاری اواست و پست بسیار خطیری در ادارات آموزش و پرورش میباشد.

2-مدیر یا مسئول برنامه ریزی آموزشی:

فردی حرفه ایی،کارآزموده و مجرب است که معمولا در منطقه آموزشی فعالیت می کند و از لحاظ پست سازمانی از معاون آموزشی منطقه پایین تر است.وظایفی همچون تهیه برنامه تفصیلی آموزشی،تجدید نظر در برنامه های آموزشی و تغییر و اصلاح آنها و انطباق دادن آنها با یافته های جدید و نیز استفاده از این یافته ها در برنامه های آموزشی مدارس برعهده دارد.وظایف او بشتر جنبه ستادی دارد.کاراصلی او هدایت برنامه های آموزشی در جهت نیل به نتایج مطلوب آموزشی است.

3-راهنمای آموزشی:

فردی متخصص مجرب،صاحب نظر و حرفه ای است که معمولا در منطقه آموزشی با همین عنوان فعالیت می کند.پست سازمانی  و مرتبه شغلی او از مدیر برنامه ریز آموزشی پایین تر است و کار اصلی اش هدایت و رهبری آموزشی است.

این شخص طبق برنامه در مدارس برای کمک به معلمان در مدرسه حضور پیدا می کند.با مدیر و معاون مدرسه ارتباط نزدیک و تنگاتنگی دارد.همکاری درزمینه های تخصصی،موضوعات درسی،حل موانع آموزشی،معرفی یافته های جدید تحقیقاتی،بررسی مسائل و مشکلات جدید،اعلام تصمیمات آموزشی جدید منطقه و انتقال نظریات و پیشنهادهای معلمان به منطقه آموزشی از وظایف راهنمایی آموزشی است.این شخص علرغم داشتن پست اداری ولی دائم باید درز مدارس تحت پوشش مشغول انجام وظیفه باشد.کار او فرآیندی منظم و مستمر است.

نظارت و راهنمایی آموزشی  باید به عنوان فرآیندی منظم و مستمر در مدارس باقی بماند.راهنمای آموزشی در این فرآیند نقش عامل تغییرAgent of change  و معلم نقش مجری تغییر Implementorb of change را ایفا می کند.بدون همکاری حرفه ای ان دو با یکدیگر راهنمای اموزشی قادر به ایجاد تغییرات و انجام اصلاحات مورد نظر و معلم قادر به اجرای آنها به طور اثربخشی نخواهد بود.

راهنمای اموزسی دارای پست سنتادی است.staff position راهنمایی آموزشی در منطقه اموزشی ، تسهیل کننده و در مدرسه،نشر دهنده تصمیمات diffuser of decisions وخط مشی های اموزشی تلقی می شود.انعکاس  بازخوردهای معلمان به وسیله راهنمای آموزشی به منطقه تا حد بسیاری در سیاستگذاری ها و تصمیم گیری ها جدید و رفع یا کاهش مشکلات معلمان و مسائل آموزشی و سودمند است.

4-هماهنگ کننده برنامه های آموزشی:

کسی است که با ایجاد هماهنگی های لازم بین منطقه آموزشی و مدارس سعی دارد مسائل و مشکلات راهنمایان آموزشی،مدیران مدارس و معلمان را رفع کند یا کاهش دهد.هدف اصلی آنها در مدارس اصلاح آموزش است.تشکیل جلسات گوناگون،تنظیم برنامه آزمون های تحصیلی،راهنمایی دانش اموزان در انجام دادن برنامه های کاری تجربی،بررسی سوابق حضور و غیاب کارکنان مدرسه،ایجاد هماهنگی های لازم به منظور برگزاری کنفرانس ها و سمینارها و برقراری ارتباط بین همه کسانی که بهبود و ارتقای کیفیت کارمعلمان تلاش می کنند،از وظایف هماهنگ کننده در منطقه آموزشی است.

5-مشاور:

مشاور متخصص آموزشی(تحصیلی و شغلی ) به منظور مشورت و راهنمایی در مدرسه با معلمان و دانش آموزان همکاری دارد.بحث و گفتگو با معلم و دانش اموز به منظور ارائه اطلاعات و تسهیلاتی است که در نهایت به آنها کمک می کند تا در مورد آینده تحصیلی و شغلی دانش آموز تصمیمات صحیحی بگیرند.اجرای آزمون نهای مختلف استعداد،پیشرفت تحصیلی و نگرش سنجیو تجزیه و تحلیل این آزمونها و نتیجه گیری از آنها از فعالیت های مشاور مدرسه است.در جلسه انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان افرادی چون مشاور،معلم و راهنمای آموزشی شرکت و ایفای نقش می کنند.مشاور از نظر سازمانی هیچ گونه قدرت اجرایی ندارد و فقط بنا به صلاحیت دانش آموز را راهنمایی می کند.

درآخر باز تاکیید می گردد که فقط راهنمای آموزشی در آموزش و پرورش و مدرسه دارای پست سازمانی با این عنوان می باشد و بطور رسمی فعالیت می کند.

 

مشاهده سرزمین آفتاب تابان (ژاپن)

نویسنده:دکترابوالفضل بختیاری

 

منبع:مرکزمطالعات ژاپن JAPANSTUDIES.IR

 

دکتر ابوالفضل بختیاری:

در این نوشتار که نویسنده طی چندین سال به مطالعه و مشاهده سرزمین آفتاب تابان (ژاپن) پرداخته، درس‌هایی از فرهنگ آموزش و مدارس ژاپنی ها را به صورت خلاصه ارائه کرده‌است.
به ژاپن باید به مثابه آئینه نگاه کرد و نه یک راهکار
(مری وایت ۱۹۸۷ به نقل از لوئیس ۱۹۹۵ ترجمه افشین منش و ایلبگی طاهر ۱۳۸۵)
برای شناخت سرزمین خود، بایدسرزمین دیگری را شناخت.
(لوئیس ۱۹۸۵ترجمه افشین منش و ایلبگی طاهر ۱۳۸۵)

اشاره

در دهه های اخیر دستاوردها و پیشرفت های شگرف ژاپن موجب حیرت و حسرت جهانیان شده است. بطوریکه بسیاری از پژوهشگران راز موفقیت و توفیق ژاپنی ها را در فرهنگ آموزش و پرورش آن جستجو می کنند. در این نوشتار که نویسنده (از کارشناسان پژوهشگاه آموزش و پرورش است) طی چندین سال به مطالعه و مشاهده سرزمین آفتاب تابان (ژاپن) پرداخته، درسهائی از فرهنگ آموزش و مدارس ژاپنی ها را به صورت خلاصه ارائه کرده، که تقدیم می شود:

مقدمه
پژوهش های انجام شده در خصوص فرهنگ آموزش و فرهنگ مدارس ژاپنی ها، اعجاب جهانیان را برانگیخته است. بطوریکه در چندین آزمون بین المللی (TIMSS تیمز)، آموزش و پرورش ژاپن جز کشورهای برتر جهان بوده است، همچنین مطالعات تطبیقی آموزش و پرورش نشان می دهد که آموزش و پرورش عمومی به ویژه دوره ابتدائی از کیفیت بسیار بالائی برخوردار است (سرکارآرانی، ۱۳۸۴). “اَزرا ووگل” (استاد دانشگاه هاروارد) که حدود ۲۰ سال در آنجا به مطالعه مشغول بوده می نویسد: من از موفقیت های ژاپن طی دو دهه اخیر شگفت زده شده بودم، از خودم می پرسیدم چرا ژاپن، بی آنکه منابع طبیعی داشته باشد، تا این حد در حل مشکلاتی که برای جامعه آمریکا ناگشوده مانده موفق بوده است؟! اما به راستی راز موفقیت ژاپن در چیست و کدام ویژگی باعث شده تا بسیاری از آگاهان، قرن بیست و یکم را قرن ژاپن بدانند و آن را کشور شماره ۱ بشناسند؟.

 

نظام آموزشی ابتدایی در ژاپن
مدارس ابتدائی در ژاپن بسیار جالب و دیدنی هستند، ساختار و نظام آموزش ابتدایی ژاپن به پرورش شخصیت کودک در این دوره بسیار توجه دارند. فضای فیزیکی مدارس ابتدایی بسیار مجهز و درخور توجه هست، بطوریکه اکثر مدارس ابتدایی در ژاپن استخر دارند و فضای فیزیکی بسیار تمیز و با طراوت هستند. اما چرا مدارس ابتدائی؟

اکثر پژوهشگران آموزش و پرورش ژاپن، مدارس ابتدائی ژاپن را بسیار سرزنده، بزرگ، جالب و جاذب توصیف کرده اند، برای مثال “کومینگر” می گوید:
مدارس ابتدایی، گل سرسبد آموزش و پرورش ژاپن هستند. ژاپن در مقایسه با ایالات متحده آمریکا، سهم بیشتری از تولید ناخالص ملی خود را در مقاطع ۱۲ سال تحصیلی (ابتدایی تا دبیرستان) و مقدار کم تری از آن را در آموزش دانشگاهی خویش، هزینه می کند.
در طول بیش از یکصد سال، رهبران و دولتمردان ژاپنی به دوره آموزش ابتدایی به عنوان محوری سرنوشت ساز در توسعه ملی، نظر داشتند، چنانکه آری نوری، موری (معمار مدرنیزاسیون ژاپن) در سال ۱۸۸۵  می نویسد:

 

۹۹ درصد دانش آموزان دوره ابتدایی در ژاپن در مدارس ابتدایی دولتی، در محل اقامت خود درس می خوانند در این دوره تحصیلات، آموزش رایگان است و فرزندان تمام ساکنان محل، اجازه ثبت نام دارند (لوئیس ترجمه افشین منش و ایلبگی طاهر ،۱۳۸۵،۵).
در ژاپن ۹۰ درصد دانش آموزان، کلاس دوازدهم را با موفقیت پشت سر می گذرانند (این نسبت در آمریکا ۷۳ درصد و در اروپا ۵۰ درصد است) [رولن و بیورک ۱۹۹۸، ترجمه رعیتی دماوندی ،۱۳۸۳-۱۳]

 

ویژگی های فرهنگ مدارس در ژاپن
۱ – اهمیت بسیار زیاد مردم و دولت ژاپن به آموزش و پرورش (دولت ژاپن بیشترین سهم از تولید ناخالص ملی را صرف دوره های آموزش پیش دبستانی و ابتدایی می کند)
۲ – تاکید بر کارگروهی (تیمی)- (ووگل ۱۹۷۹، لوئیس ۱۹۹۵، سرکارآرانی ۱۳۸۱، بختیاری ۱۳۸۷)
۳ – انعطاف فکری و نوپذیری نوسازی اعجاز آمیز ژاپن(ووگل ۱۹۷۹)
۴ – نظام آموزشی کارآمد – کیفیت بالای آموزش (هرمان کان)
۵ – پشتکار، صبر و حوصله، انضباط درونی
۶ – احترام به دیگران
۷ – روح همکاری دسته جمعی
۸ – انضباط و شوق به کار
۹ – ثبات

۱۰ – شوق یادگیری
۱۱ – اخلاق کار و تلاش
۱۲ – در زمینه مدیریت، ژاپنی ها به رهبری جمعی گرایش دارند
۱۳ – تاکید بر جنبه ی کاربردی آموزش
۱۴ – شیوه آموزش عملگرا، تاکید بر آزمایش و پژوهش
۱۵ – دانش آموزان در کارهای مدرسه مشارکت فعال دارند (تعاون، همراهی گروهی)
۱۶ – مدرسه در ژاپن محل زندگی دانش آموزان است
۱۷- در مدارس سعی در بالابردن “اعتماد به نفس” فراگیران(دانش آموزان) است
۱۸ – مدارس ژاپنی تلاش برای رشد خلاقیت، رشد روحیه کارگروهی می کنند
۱۹ – بازی های آزاد در مدارس مورد توجه است
۲۰ – مدارس ژاپنی- بچه ها را برای زندگی در جامعه تربیت می کند
۲۱ – پرورش حس اعتماد به نفس
۲۲ – شکوفائی خلاقیت
۲۳ – مشارکت و درگیرکردن بچه ها به صورت عملی
۲۴ – پرورش حس مسئولیت پذیری
۲۵ – تاکید بر رفاقت بین دانش آموزان به جای رقابت
۲۶ – تاکید بر دوستی و همکاری بین بچه ها
۲۷- همکاری در نظافت مدرسه

۲۸- همکاری بسیار نزدیک خانواده (اولیاء) با مدرسه

۲۹- تاکید بر دوستی و رفاقت در مدارس (لوئیس ۱۹۸۵)
۳۰- توجه به خودفرمانی یا خود مدیریتی (لوئیس)
۳۱-تاکید  بررشد اجتماعی(بنجامین ۱۹۹۷)،سهم زیادی از آموزش در ژاپن به زندگی اجتماعی و رشد اجتماعی می پردازد
۳۲- ایجاد فرصت های مساوی برای همگان
۳۳ –آموزش  (پرورش) تمامی کودکان با یک روش
۳۴- معلمان مربی اند نه مستبد (معلم در نقش هادی و راهنما)
۳۵- در مدارس ژاپن تفریح و شادی ضروری است
۳۶- در مدارس با تفریح و شادی دانش آموزان را وارد به مشارکت و همکاری می کنند
۳۷- در ژاپن کلاسها به گروه های کوچک تقسیم می شود
۳۸- ژاپنی ها کوشیده اند شادی و لذت را به فرایند یادگیری بیامیزند
۳۹- در کلاسهای درسی ژاپن تعارض و دشمنی بین معلم و شاگرد وجود ندارد
۴۰- هیچ دانش آموزی در ابتدایی مردود نمی شود – هیچ دانش آموزی از مشارکت در فعالیت ها منع نمی شود (بنجامین ۱۹۹۷).

ژاپنی ها اعتقاد دارند تجربه ها، تأثیر بلند مدت در رشد  دارد لذا برای پرورش افراد تجارب مهم هستند

* برنامه درسی ملی در بردارنده راهکارهایی برای فعالیتهای غیردرسی دانش آموزان می باشد (برنامه  نظافت مدرسه) از آنجا که در مدارس ژاپنی، سرایداری وجود ندارد، پاکیزه نگه داشتن کلاسها، راهروها یا سرویس های بهداشتی، زمین های بازی بر عهده دانش آموزان است.

نگارنده که خود به مشاهده از مدارس ژاپن پرداخته، بسیاری از دانش آموزان ابتدایی و پیش دبستانی را در حال نظافت کلاس و مدرسه دیده است. در یکی از مدارس ابتدایی در کیوتو و یک مرکز پیش دبستانی در توکیو شاهد دستمال کشیدن بچه ها در راهرو و کلاس بوده است.

به زعم برخی پژوهشگران (لوئیس، سرکار آرانی، دوای و دیگران) در مدارس ژاپن آموزش قلب ها و اندیشه ها بچه ها مدنظر است. پژوهش لوئیس (۱۹۹۵)، نشانگر تجلی فرهنگ ژاپنی در فرآیند آموزش و یادگیری در مدارس ژاپن است، و در مدارس ژاپن به صورت حیرت انگیزی آموزش و یادگیری در قالب سناریوهای فرهنگی مدیریت می شود و آموزش و پرورش ژاپن تا حدود زیادی فرهنگی است و مبتنی بر فرهنگ ژاپنی است.

آموزش و پرورش ژاپن با همه محاسن که می تواند برای ما آموزنده باشد و از آن تجارب موفق درس گرفت ولی در دهه های اخیر با مشکلاتی مواجه بوده که منجر به تفکر و تعقل صاحبنظران علوم تربیتی ژاپنی شده است ازجمله Bullying (اذیت و آزار بچه ها) کمی انگیزه دانش آموزان برای درس نداشتن علاقه برای ادامه تحصیل (پرفسور نقی زاده)، عدم توجه به فردیت ]در ژاپن به کار گروهی و تیمی بسیار توجه می شود- در نتیجه فرد و خواسته های فردی کمتر مورد توجه است[ موجب مشکلاتی شده است، که درخور توجه است.

ویژگی مهم فضای فرهنگی مدارس ژاپن (در دوره ابتدایی) سرزندگی، شلوغی، شادابی، شادی و جار و جنجال کلاس است. معلمان ژاپنی بر خلاف همکاران خود درسایر کشورها تلاشی برای سکوت و ساکت و بی حرکت نگه داشتن دانش آموزان خود نمیکنند. از آنجا که دانش آموز مجاز است با بغل دستی خود صحبت کند برای تراشیدن مدادش از جا بلند شود یا پرده ها را بکشد. این قبیل کارها، اختلال در نظم کلاس بشمار نمی رود. بنابراین نظم و انضباط تحمیلی نیست و در نتیجه کلاسها نیز شلوغ و پر جار و جنجال است و این امر از نظر معلمان، بی اشکال است.

ووگل (استاد دانشگاه هاروارد)، معتقد است نوسازی ژاپن از اواسط قرن نوزدهم (یعنی عصر امپراتوری       “می جی” در سال ۱۸۶۸) آغاز شده و از این زمان ژاپنی ها به طور جدی با فرهنگ غرب آشنا شدند و از ترکیب و تلفیق عناصر فرهنگی خود، فرهنگ نوین ژاپن را ساختند. روش ژاپنی ها در این ترکیب فرهنگی، هشیارانه و آگاهانه بود (ووگل ۱۹۷۹، ترجمه خوارزمی و اسدی ۱۳۷۱).ژاپنی ها تمدن و فرهنگ کهن خود را با دانش نوین در آمیختند و کهن  را دور نینداختند. حاصل این آمیزش بسیار اثربخش بود و فرهنگ ژاپن شکوفا شد. همچنین ویژگی ها همچون پشتکار، صبر و حوصله، انضباط درونی، حساسیت و احترام به دیگران، تاکید بر کارگروهی (تیمی) در موفقیت آنها سهم داشته، ولی “ووگل” معتقد است: پیشرفت های ژاپنی ها بیشتر دستاورهای ساختارهای سازمانی، سیاستگذاری و برنامه ریزی درست آنهاست. شاید بتوان گفت “مدیریت ژاپنی” که زبانزد جهانیان است در این توفیق سهم بسزایی داشته است.

بسیاری از پژوهشگران علل توفیق ژاپن را به نظام آموزش و پرورش کارآ، با کیفیت و سرمایه گذاری زیاد روی پرورش منابع انسانی، سختکوشی و وفاداری افراد به سازمان هائی که در آن کار می کنند، احساس تعهد در جهت رشد و پیشرفت، فداکاری و آمادگی برای اصلاح نارسائی ها و اشتباهات خود، سازماندهی و مدیریت بسیار خوب و کارساز  نسبت میدهند (هرمن کان). همچنین برخی اندیشمندان می گویند: مردم ژاپن به آموزش و پروردن منابع انسانی خود بسیار توجه و تاکید دارند (طوسی، ۱۳۸۴)، برخی دیگر پژوهشگران جهش ژاپن را ناشی از ویژگی های فرهنگی خاص ژاپنی ها می دانند و برخی نویسندگان    توانائی ها ژاپنی ها را برای “کار گروهی” کلید موفقیت آنها می دانند.

 

 

* پی نویس
بخشی از نوشتار حاضر، حاصل مشاهده، مصاحبه وحضور نگارنده در مدارس ژاپن است که با مساعدت پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، سفارت ژاپن در ایران و ایران در ژاپن، اساتیدی همچون دکتر سرکارآرانی، دکتر خرازی، دکتر عراقچی، دکتر گواهی، استاد صافی ، پرفسور محمد نقی زاده، پرفسور اوکاموتو(Okamoto)، کویاما خانم موریتا (Morita) انجام شده است.

منابع:

• – سرکار آرانی، محمدرضا (۱۳۸۱). فرهنگ آموزش در ژاپن. تهران : روزنگار
• – ماتسوشیتا، کونوسوکه (۱۳۷۷). مشت آهنین در دستکش مخملی: ۱۰۱ ویژگی دیگر مدیریت و رهبری ترجمه محمدعلی طوسی. تهران: سخن
• – بختیاری، ابوالفضل (تیره، ۱۳۸۶). درسهائی از ژاپن. خبرنامه انجمن دوستی ایران و ژاپن، سال هفتم شماره ۱۶
• – طوسی، محمدعلی (۱۳۸۴). درسنامه فرهنگ سازمانی: دوره دکتری مدیریت آموزشی. تهران: واحد علوم و تحقیقات
• – لوئیس، کاترین (۱۹۹۵). آموزش قلب ها و اندیشه ها. ترجمه ح. افشین منش و ش. ایلبگی طاهر. تهران: ساز و کار، چاپ چهارم ۱۳۸۵
• گواهی، عبدالرحیم (۱۳۸۶). شینتوئیزم. تهران: علم
• دوای، لوئیس، سوگا، ماتسودا (۱۳۸۸). آموزش به مثابه فرهنگ. ترجمه سرکار آرانی، شی می زو و موریتا. تهران : تربیت
• Monbusho (1995). Education in Japan. Tokyo: Monbusho
• Monbukagakusho (2008) Minstry of Education,culture sport,science and technology.Tokyo: Minstry of Education,culture sport,science and technology.Tokyo

*دکتر ابوالفضل بختیاری؛ پژوهشگاه آموزش وپرورش – پژوهشکده خانواده

۱۱ مورد عجیب از فرهنگ ژاپن

        قدیم‌ترسرزمین بلازده‌ای در گوشه‌ی نقشه‌ی جهان وجود داشت که نیاکان ما به آن می‌گفتند جاپون.

برای آن‌ها جاپون یعنی جایی که افراد برای حفظ آبرو شمشیر در شکم خود فرو می‌کنند (هاراکری) یا با فداکاری هواپیمای جنگی‌شان را روی سر دشمن فرود می‌آورند (کامیکازی) و مردان خر زورشان به روشی عجیب با یکدیگر کُشتی (سومو) می‌گیرند. به ما که رسید ژاپن شد مهد تکنولوژی … شروع کرد به ساخت تلویزیون و آتاری و میکرو و سگا و غیره تا این‌که دیری نگذشت شد غول الکترونیک. ژاپنی‌ها همراه با هر محصول الکترونیکی‌ای که به جهان عرضه کردند قسمتی از فرهنگشان را هم صادر کردند. خصوصیات فرهنگ ژاپن به حدی عجیب و غریب است که مردم سایر کشورها واقعاً نمی‌توانند تصور کنند در ژاپن چه می‌گذرد. با ما باشید تا شما را کمی با این خُل و چِل‌های دوست داشتنی آشنا کنیم:

هتل کپسولیカプセルホテル

   

   هیچ موجود زنده‌ای در جهان بیشتر از کارمندان ژاپنی کار نمی‌کند. جدیتی که این مردم در حین کار از خود بروز

می‌دهند سوسک تاپاله غلتان ندارد. فرض کنید شما یک ژاپنی معمولی هستید. شب شده و می‌خواهید به

خانه برگردید تا چند ساعت استراحت کنید اما از آن‌جا که ۴ ساعت دیرتر از دفتر خارج شده‌اید و فاصله‌تان با خانه

۱ ساعت راه است، تا برسید خانه فقط وقت می‌کنید که بخوابید.

 

به‌جای این‌کار به همراه همکاران‌تان به نزدیک‌ترین هتل کپسولی‌ای که در مجاورت محل کارتان قراردارد می‌روید و یک کپسول برای شب رزرو می‌کنید که خیلی هم ارزان است. کپسول که ما می‌گوییم جایی به اندازه‌ی یک لانه مرغ است. این کار فقط از ژاپنی‌ها برمی‌آید که در یک جایی به این تنگی بخوابند و صبح هم سرحال بروند سرکار.

---

مقاله مرتبط: اگر تمایل به دیدن هتل‌های عجیب دیگر دنیا لذت می‌برید حتما به مقاله۱۴ هتل عجیب دنیا سر بزنید، در صورتی که کلا از عجایب دنیا لذت می‌برید به بخشمقالات مربوط به عجایب دنیا سر بزنید.

---

یائه‌با八重歯

حتماً خیلی از شما بچه که بودید، به خاطر این‌که دندان‌های‌تان با حالتی کج و معوج رشد نکند به دندانپزشکی مراجعه کردید و دندان‌های‌تان را ارتودنسی کردید. اما در ژاپن انگار قضیه کمی فرق دارد! خانم‌های جوان علاقه‌ی زیادی به این دارند که از قصد، دو تا از دندان‌های صاف خودشان را با عمل جراحی زیبایی، کج کنند. به این کار می‌گویند ” یائه‌با .” مدیونید اگر فکر کنید دروغ می‌گوییم. ژاپنی‌های دیوانه برای اینکه لبخندشان شبیه لبخند کورکودیل شود ۴۰۰ دلار خرج می‌کنند.

---

 

هورت کشیدن غذا

    آداب و فرهنگ غذاخوری در بین کشورهای مختلف تفاوت‌هایی دارد. در خیلی از کشورها ادب این‌طور حکم می‌کند که هنگام غذا خوردن آدم سر و صدایی از خودش تولید نکند. اما در ژاپن – و خیلی از کشورهای آسیایی دیگر – غذا خوردن بی سر و صدا توهین به آشپز محسوب می‌شود. یک ژاپنی مؤدب طوری رشته‌های نودل را هورت می‌کشد که لُپ‌هایش تا ته فرو بروند. هر چه صدای هورت کشیدن بلندتر باشد یعنی غذا خوشمزه‌تر است.

---

 

شب کریسمس و KFC

KFC در دهه‌ی هفتاد میلادی وارد فرهنگ ژاپن شد و مردم مُرغ خورِ ژاپن را عاشق خودش کرد. اوایل، مهاجرانی که از کشورهای غربی به ژاپن رفته بودند شب کریسمس دسته‌جمعی به رستوران‌های KFC می‌رفتند زیرا جای دیگری برای خوردن یک غذای ساده و وطنی پیدا نمی‌کردند. اما معلوم نبود که به چه دلیل این داستان در بین ژاپنی‌های طبقه متوسط مُد شد. با وجودیکه در ژاپن افراد کمی هستند که کریسمس را جشن بگیرند، اما KFC شب کریسمس به حدی واجب شده است که باید از ۲ ماه قبل رزرو کنید! واقعاً که خیلی مسخره است!

---

 

اینِموری居眠り

         فرض کنید یک کارمند ژاپنی هستید که یک روزِکاری سخت را پشت سر گذاشته‌اید و الان جنازه‌ی جنازه هستید. بماند که در خیلی از مملکت‌ها الاغ‌های‌شان هم ۸ ساعت مفید کار نمی‌کنند چه برسد به آدم‌ها. با این همه کاری که کرده‌اید تازه لایق صفتِ ” حقوق بگیر خوب” هستید. اگر مهارت استراحت کردن در زمان‌های کوتاهی که نصیب‌تان می‌شود را کسب کردید آنوقت یک کارمند ژاپنی تمام عیار هستید. ژاپنی‌ها یاد گرفته‌اند که چطور به‌قول ما در همان حالت نشستن “کفتر چُرت” بزنند. اگر شب وارد مترو شوید می‌بینید که کارمندان دسته به دسته کنار هم راست نشسته‌اند و در همان حال دارند چُرت می‌زنند. در ژاپن به این حرکت “اینِموری” یا “چُرت بعد از کار” می‌گویند. حتی اگر سر میز کارتان چرت بزنید و رئیس‌ اداره‌تان این صحنه را ببیند بجای این‌که شما را با عصبانیت به کارگزینی حواله کند، مثل پسته‌ی اکبری لبخند می‌زند. در ژاپن این‌طور فکر می‌کنند که اگر کسی سر کار بخوابد از کار کردن بیش از حد است.

---

 

کاروشی  過労死

“کاروشی” یعنی ” مرگ بر اثر کار بیش از حد”. این پدیده فقط در جایی مثل ژاپن اتفاق می‌افتد؛ به این ترتیب که افراد در همان سنین جوانی بر اثر کار بیش از حد تالاپی می‌افتند و می‌میمیرند. ساعت‌های زیاد کاری، استرس شدید، خواب کم و نوشیدن زیاد مشروبات الکلی و تغذیه‌ی ناسالم همه و همه سهمی در کاروشی دارند. کاروشی‌ها فقط مرگ‌های طبیعی ناشی از کار را شامل می‌شود نه خودکشی‌ها و موارد دیگر.

---

 

اَنی-مهアニメ

        اَنی-مه‌ها همان کارتون‌های خوشگل ژاپنی هستند که در آن خصوصیات جسمانی کاراکترهایش بیش از حد اغراق شده نمایش داده می‌شوند. هر چقدر چشم خود ژاپنی‌ها کوچک است، چشم این اَنی-مه‌ها بزرگ است. ژاپنی‌ها هر ساله کارتون‌های انی-مه‌ی زیادی می‌سازند که بعضی از آن‌ها آثار بسیار باارزش و مفهومی به شمار می‌روند.  پدر انی-مه‌های ژاپن پیرمردی است به نام میازاکی که استودیو‌ی فیلم و انیمیشن ژیبیلی را بنیان نهاد.

البته این انی-مه‌ها فقط در کارتون‌ها نیستند. به سطح شهر‌های ژاپن که بروید تا چشم کار می‌کند انی-مه‌هایی را می‌بینید که بر بالای بیلبوردها و داخل مغازه‌ها به تبلیغ کالاهای مختلف می‌پردازند.

---

 

دستگاه‌های فروش اتوماتیک ベンディングマシーン

دستگاه‌های فروش اتوماتیک در همه‌جای دنیا هستند که با انداختن سکه یا اسکناسی داخل آن می‌توان نوشابه یا آبمیوه‌ای را از طریق آن خرید. اما ژاپن پُر است از این دستگاه‌ها. هر چیزی که فکرش را بکنید، از طریق این ماشین‌ها در ژاپن به فروش می‌رسد. لباس زیر، چتر، غذاهای گرم و خلاصه هر چیزی که در بازار این کشور موجود باشد. کلاً ژاپنی‌ها به دستگاه اتوماتیک و ربات و این‌جور چیزها خیلی علاقه دارند.

---

 

آئوکی‌گاهارا (جنگل خودکشی)  青木ヶ原

     یک پدیده‌ی فرهنگی شوم در ژاپن. آئوکی‌گاهارا یک جنگل باستانی است که در کوهپایه‌‌ی کوه فوجی واقع می‌شود. درخت‌های این جنگل چنان در هم پیچیده و متراکم‌اند که باعث می‌شود فضایی بسیار مهیب و رعب آور و در عین حال پر از سکوت بر آئوکی‌گاهارا حکم‌فرما شود. در افسانه‌های قدیمی ژاپنی این جنگل را مهد ارواح خبیث و شیاطین می‌دانستند. هر ساله صدها نفر وارد این جنگل می‌شوند و خودکشی می‌کنند و حتی جسدشان نیز پیدا نمی‌شود. اکنون دولت ژاپن تابلوهایی در این جنگل نصب کرده است که به مردم گوشزد می‌کند که خانواده‌هایشان چقدر دوست‌شان دارند، تا با این ‌کار از آمار خودکشی‌ها کم کند. با این‌حال آئوکی‌گاهارا پس از پُل Golden Gate سان‌فرانسیسکو خودکشی‌خیزترین منطقه‌ی روی کره‌ی زمین است.

---

 

بی‌جُرم و بی‌جنایت

همه‌ی خالی بندی‌هایی که درباره یاکوزاها شنیده‌اید را بگذارید در کوزه و آبش را بخورید. ژاپن از نظر امنیت در بین کشورهای صنعتی جهان مقام اول را دارد. فقط دو کشور موناکو و لیختن‌اشتاین آمار بهتری از ژاپن دارند که این دو کشور هم وسعت‌شان خیلی کم است و هم جمعیت‌شان و اصلاً قابل قیاس با ژاپن نیستند. مجموع جنایت‌های رخ داده در ژاپن ۱۳۰ میلیون نفری به سالی ۵۰۰ نفر هم نمی‌رسد. ژاپن در سایر جُرم‌ها هم آماری مشابه بر جای گذاشته است.

---

 

آریگاتوありがとう

             همه‌ی دیوانه‌بازی‌های ژاپنی‌ها را که بگذارید کنار، هیچ‌کس را به ادب ژاپنی‌ها نخواهید یافت. این‌ها را از بچگی طوری بار می‌آورند که اگر بر سر سگ‌ بزنید به شما می‌گوید ” آریگاتو گوزایماسو” (یعنی : خیلی ممنون). آشپز غذا را می‌آورد سر سفره همه به هم تعظیم می‌کنند، مدیر شرکت تویوتا به خاطر عذرخواهی جلوی یک مشتری تا کمر خم می‌شود. بچه‌هایشان که در مترو یا اتوبوس نشسته‌اند به محض دیدن یک آدم مُسن جای خود را به او می‌دهند. کشور ما هم از قدیم به جایی معروف بود که مردم احترام زیادی به هم می‌گذاشتند   اما تازگی‌ها کار به جایی رسیده که می‌گویند “احترام شوهر کرد.”؟!!!

=======================

 

                          دکتر ابوالفضل بختیاری

نوشته شده توسط دکترابوالفضل بختیاری(Abolfazl Bakhtiari) در ۹۳/۱۰/۱۶

بزرگ ترین دشمن شما کیست؟

  بزرگ ترین دشمن شما کیست؟  

    

    دکتر ابوالفضل بختیاری

    

بزرگترین دشمن شما کیست ؟ اصلا تا حالا به این موضوع فکر کرده اید ؟ شاید فکر می کنید دشمنی ندارید اما باید رازی را به شما بگوییم : شما بزرگترین دشمن خودتان هستید ، 6 راهی که با خود دشمنی می کنید را در ادامه بخوانید .

برای مدت طولانی من زندگی تک بعدی داشتم و فکر می کردم که فقط باید با روش خاصی زندگی کرد . سعی کردم اشتباهاتم را مرور کنم تا بفهمم چه عاملی سبب شده که موفق نشوم. و فهمیدم که برای اینکه حس راحتی داشته باشم رویاهایم را فراموش کرده ام. باورهایم را نادیده گرفته و خودم را از عشق و خوشبختی با ممانعت از دستیابی به آنها محروم ساختم. اما بعد از مدتی که گذشت و به زندگی ام نگاه کردم با خود گفتم چرا زندگی اینقدر پر از بدبختی است؟

واضح است که خودم را خیلی گم کرده بودم. سپس شروع کردم به تغییر دادن چیزهایی که در طول دهه قبل جزو عادتهای من به شمار می رفتند که منجر به مشاجراتی با همسرم شد. نهایتا درحالیکه اشک می ریخت به من گفت :" مارک تو خودت دشمن خودت هستی! خودت !...همه چیز تقصیر خودت است. دیگر نمی توانم تسکین تو باشم ، اگر بخواهی می توانی تغییر کنی اما لازم است که بخواهی و خواهش می کنم بخواه..." . و من پس از مدتها کشمکش های درونی و مطالعات گسترده و حمایت های بی دریغ همسرم و چند نفر از دوستان ، نهایتا توانستم خودم را پیدا کنم.

من می خواهم تجربیاتم را در اختیار شما قرار بدهم چون می دانم که شما نیز گاهی درگیری هایی با شیطان درونتان دارید. بعضی وقتها افکار ما و تصمیم های همیشگی و روتین زندگی بزرگترین دشمن ما محسوب می شوند که باعث می شود من به شما یادآوری کنم که از آن برحذر باشید.

1- توقع رضایت همیشگی داشتن

در زندگی هیچ چیز ثابت و همیشگی نیست. همانطور که شادی مطلق وجود ندارد غم و اندوه مطلق نیز وجود ندارد. می توان گفت که تغییر در حس و حال ما وجود دارد که به طور مداوم بین شادی و غم در نوسان است. در هر زمانی به این فکر می کنیم که بعدا چه می شود و چه حسی خواهیم داشت – نوعی مقایسه بین میزان رضایت مندی خود در زمان های مختلف. در این مسیر، برخی از ما که حس غم و اندوه فراوانی داریم ، پس از التیام آن می توانیم به اوج شادی و لذت برسیم. به عبارت دیگر شادی و غم لازم و ملزوم یکدیگرند؛ یکی باعث تقویت دیگری می شود. انسانها باید بدبختی و بیچارگی را بشناسند تا قدر عافیت را بدانند.

نکته مهم تمرکز روی جنبه های خوب زندگی است. شاید شما همه لحظه های زندگیتان را آگاهانه سپری می کنید و شاید درک کرده باشید که همه خوشبختی که به دنبالش هستید را درهمان لحظه دارید. اگر حس می کنید که لحظه ای که در آن هستید بهتر از آن چیزی است که می توانست باشد ، لذت شما بیش تر از حد و اندازه آن خواهد شد.

2- وسواس در بررسی خطاهای فردی

 

تصور کنید که در دوره دبیرستان به سر می برید یک سال معدلتان الف ، دو سال بعدی ب و سال بعدتر ج باشد. آیا شما روی داشتن معدل الف و یا ج زیاد فکر می کنید؟ آیا به خاطر معدل پایین خودتان را سرزنش می کنید؟ و یا در دوره ای که معدلتان پایین بود روی علایق و توانایی های شخصی خود تمرکز داشتید؟ من امیدوارم که متوجه ارزش طرز فکر دومی شده باشید.

هر روز صبح که از خواب بیدار می شوید، به سه چیز مهم زندگی خود فکر کنید و زمانی که به بستر می روید که بخوابید ذهنتان را پر از فکر های مثبت و کارهای کوچکی که در طول روز به خوبی از پسش بر آمده اید کنید. موفقیتهای خود را آزمایش کنید. قدرت تفکر خود را به سمتی هدایت کنید که باعث به وجود آمدن تاثیرات مثبت در زندگی شود. با خود مرور کنید که چه کارهایی را و چرا اغلب خوب انجام می دهید و خواهید دید که به طور طبیعی راههایی را پیدا می کنید که کارهای دیگر را هم به درستی انجام دهید. مناسب ترین روش برای لذت بردن از موفقیتهای زندگی این است که خود را به خاطر بی کفایتی در گذشته ملامت نکنید. اما در عوض، سعی کنید روی موفقیتهای فعلی مانور دهید.

3- داشتن زندگی روتین و مرده

رایج ترین و مخرب ترین اعتیاد در جهان ترسیم یک نوع زندگی راحت و روتین است. چرا وقتی 400 کانال تلویزیونی داریم به دنبال فقط یک سبک زندگی هستید؟ شما مثل کامپیوتر نیستید که تراشه را روی برد نصب کرده و یک برنامه را اجرا کنید ، زندگی چیز دیگری است. زندگی یعنی حیات. زندگی یعنی یادگیری و رشد با وجود هیجانات و استرس ها .

زندگی پر از معماهاست ؛ بعضی از آنها هیچگاه به جواب نمی رسند.این تمایلات ذهن جستجو گراست که به دنبال پاسخ می گردد و در میان ناشناخته ها شجاعانه سیر می کند تا به جواب سوالات خود برسد و همین جستجوهاست که به زندگی معنا می بخشند.

در نهایت ، شما می توانید بقیه زندگی خود را با حس تاسف در باره خود ادامه دهید و روال زندگی خود را با بی تحرکی سپری کرده و یا می توانید همیشه از وجود شگفتیهای زندگی متعجب شوید و از خود به خاطر تلاش برای حل مشکلات تشکر کنید. همه اینها فقط به ذهن خودتان بستگی دارد. اولین گام مشخص این است که خود را متقاعد کنید که از محدوده زندگی روتین خود خارج شوید.

4- اعتقادات محدود کننده

شما از عقاید خود رنج نمی برید. شما از بی اعتقادی خود رنج می برید. اگر در خود هیچ امیدی حس نمی کنید، به این معنی نیست که هیچ امیدی وجود ندارد؛ فقط به این علت است که شما به وجود امید اعتقاد ندارید. از آنجایی که ذهن مسوول هدایت بدن است ، نهایتا این ذهن است که باعث می شود رویایی به تحقق برسد و یا بالعکس. واقعیت زندگی شما بازتابی از اندیشه و تفکرات شماست و یکی از راههایی است که باعث می شود هرچه که بدان باور دارید اتفاق بیافتد. بعضی وقتها بهتر است آنچه را که فکر می کنید نمی توانید انجامش دهید حداقل تلاشتان را بکنید و در نهایت متوجه می شوید که شما واقعا می توانید. همه اینها از درون آغاز می شود. شما افکارتان را تنظیم می کنید و تنها کسی که می تواند سر پا نگهتان دارد ، خود شما هستید.

5- مقاومت در برابر ریسک پذیری

عشق و خوشبختی با ریسک همراهند . ریسک پذیری یکی از مزایایی است که باعث می شود آغوشتان را به دنیای زیبایی ها و فرصت ها باز کنید. ریسک پذیر بودن به معنی نقطه ضعف نشان دادن نیست ، به معنی نشان دادن بخش هایی از وجودتان است که تا قبل از این آن را نادیده می گرفتید. به معنی روبرو شدن با دنیای بیرون با قلبی پذیرا و پر از صداقت است و گفتن این جمله به دنیا که :"من همین هستم. یا مرا همینگونه قبولم کن و یا ترکم کن"

خیلی سخت است که آگاهانه به دنبال خطر برویم. چرا؟ برای اینکه همراه با آسیب هایی است. اگر شما چهره واقعیتان را نشان دهید، این امکان وجود دارد که کسی شما را درک نکند و حتی پس بزند. ترس از چنین عواقبی آنقدر زیاد است که شما مجبورید برای محافظت از خود همیشه پشت نقاب مخفی شوید. اما دقیقا این تنها یک درد مداوم است که شما سعی می کنید از آن فرار کنید.

از آنجایی که عشق و خوشبختی نیازمند ریسک پذیری هستند، اگر این ریسک را از خود دور کنید درواقع لذتهای زندگی را از خود دور کرده اید.

6- از دیگران انتظار زیادی داشتن

همیشه این ذهنیت با شما همراه است که کارها باید چگونه انجام شوند. این ذهنیت باعث می شود که از واقعیت دور بمانید و باعث می شود که از درک واقعی خوبی های زندگی اجتناب کنید. راه حلش؟ ساده است. از توقعات خود کم کنید. قدرهر آنچه که دارید را بدانید. بهترین ها را بخواهید اما توقعتان را کم کنید. شما مجبورید که با واقعیت به جای جنگیدن ، کنار بیایید. اجازه ندهید که سطح انتظارات شما مانع دیدن خوبی ها و اتفاقات زندگیتان شود. زمانی که از سطح توقعات خود از دیگران و چیزهای دیگر کم کنید، می توانید از ماهیت واقعی آنها همان گونه که هستند لذت ببرید.

اکنون نوبت شماست ، شما چگونه با خودتان دشمنی می کنید؟ به ما هم بگویید.

 

============

با تشکر از آقای شرفبیانی

 

   ارسال کننده : رعنا  زرین ترنج